Antagonizm Teorisi « Akımlar ve Teoriler

Gelirlerin paylaşılmasında işverenle işçinin rakip durumda olduklarını iddia eden teoridir. Ricardo'ya göre, ücretle kârın kaynağı aynı olduğundan, bu gelirlerden birini artırmak diğerinin azalmasıyla mümkündür. Paul Leroy-Beaulieu, bu teorinin statik karakterine dikkati çekerek hasılanın sabit olmayıp değiştiğini; üretimden işçi ve işverenden başka kimselerin de pay aldıklarını vurgulamış ve antagonizmin zannedildiği kadar katı olmadığını belirtmiştir.... Devamı »»»

Emperyalizm « Akımlar ve Teoriler

Emperyalizm, imparatorluk kurma eğilimidir; bir devletin sınırlarını genişletme politikasına denir. Emperyalizm, aynı ekonomik ve sosyal bütün içinde etnik ve kültürel bakımdan farklı halkların, merkezi bir iktidarın otoriter yönetimi altında bir araya getirilmesi eğilimini ifade etmektedir. Avrupa Ülkeleri 16. yüzyıldan itibaren özellikle merkantilist akımın etkisi ile yoğun bir sömürgecilik faaliyetine girişmişlerdir. Sanayi Devrimi, sömürgecilik ihtirasını artırmıştır. Sömürgelerin ucuz ve devamlı hammadde temin etmeleri ve sanayi mamulleri için de sürüm alanı olması, ekonomik bakımdan em... Devamı »»»

Çartizm « Akımlar ve Teoriler

1838 yılında İngiltere'de ortaya çıkmıştır. İşçi sınıfına ve dolayısıyla tüm topluma tanınacak bir seçme hakkının çok şeyi değiştirebileceği inancı yaygındı. Ama bu da yetmezdi. Çünkü milletvekillerine belirli bir ücret verilmezse yalnızca serveti ve yeterli geliri olanlar milletvekili olabilirlerdi. Milletvekili ödeneklerinin yüksek olmasını, Avrupa'da hemen her zaman sol partiler savunmuşlardı. Çartist hareketin toplumsal ekonomik modeli ise, kooperatiflere dayanıyordu.... Devamı »»»

Chicago Okulu « Akımlar ve Teoriler

Chicago Üniversitesi'nde kurulan bir ekonomi okuludur. Bu okulun bir numaralı temsilcisi Milton Friedman'dır. Daha önce Chicago Okulu ifadesi üniversitenin siyaset bilimi ve sosyoloji konularında ün yapan öğretim üyeleri için kullanılıyordu. Chicago Ekonomi Okulu'nda piyasa ekonomisinin en kuvvetli savunucuları toplanmıştır. Rekabet koşullarının muhafaza edilmesini ve monopolcü eğilimlerin önlenmesini savunmaktadır. Altın fiyatlarının serbest bırakılmasını, esnek kambiyo kurları uygulanmasını da savunmuştur. Para konusuna ağırlık veren bu okul, piyasa dengesini yalnız moneter tedbirlerle sağl... Devamı »»»

Colbertizm « Akımlar ve Teoriler

XVII. yüzyıl Fransa'sında, Colbert'in uyguladığı ulusal ekonomik politikaya verilen ad. Bu görüşe göre, maden kaynakları, Fransa'nın siyasal, ekonomik ve askeri gücünü etkileyecek bir öneme sahipti. Devletin elindeki maden varlığını arttırmak için, dışalıma yönelmek gerekirdi. Dış ticaret dengesi, gerekirse savaşa ve zora başvurarak ele geçirilecek kaynaklarla kurulmalıydı. Bu görüş, devletin büyük şirketleri, yönetimi ve denetimi altında tutmasını savunuyordu. Deniz ticaretine, sömürgeciliğe önem veriyordu. Devlet, gümrük tarifelerini düzenlemeli, açtığı okullarda uzman ve teknisyen yetiştir... Devamı »»»

Doğal Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

Üretim faaliyeti sonunda ortaya çıkan ürünün, değişim konusu yapılmadan, doğrudan üretime katılanlar arasında paylaşıldığı ekonomik düzendir. Derebeylik düzeninin toprağı işleyen köleleri elde ettikleri ürünün bir kısmını toprak sahibine verir, kalanı da kendi aralarında bölüşürlerdi. Bu toplum düzeninde piyasa ve para yoktur. Dışa da kapalı olan doğal ekonomi düzeninin üç belirleyici özelliği vardır: Tarıma dayalı bir ekonomik düzendir, Paranın kullanılmadığı bir düzendir, Sanayi öncesi bir toplum düzenidir. Doğal ekonomi kavramıyla doğal düzen (natural order) kavramını karıştırmamak gerek... Devamı »»»

Fizyokrasi « Akımlar ve Teoriler

Fizyokrasi, insan toplumlarının tabii kanunla yönetilmesi demektir. Tabii kanun felsefesinin düşünce dünyasına egemen olduğu 18. yüzyılda, Fransa'da gelişen bir okul da bu adla anılmaktadır. Okul mensupları, "fizyokratlar" diye tanımlanır. Okulun önde gelen temsilcisi Dr. F. Quesnay’nın eserlerinden biri, Droit Naturel, yani "Tabi Kanun" başlığını taşımaktadır. Çağlarında çok kısa bir süre etkili olmakla beraber, Fizyokratlar, iktisadi düşünce biçimlerine getirdikleri yeniliklerle bugün de anılırlar. İktisadi düzenin işleyişini, soyutlama yöntemi ile kurdukları bir model çerçevesinde anlama ç... Devamı »»»

Görünmeyen El Mekanizması « Akımlar ve Teoriler

Serbest piyasa mekanizmasını ifade eden bu kavram, Adam Smith tarafından ortaya atılmıştır. İktisadi hayatta düzeni sağlayan ve hangi malların, kimler için, ne miktarlarda üretileceği gibi temel ekonomik sorunları çözümleyen bir görünmez el (serbest fiyat mekanizması) vardır. O nedenle hükümetler ekonomik hayata müdahale etmemelidirler görüşü, Görünmeyen El Mekanizması'nın savunucusu konumundaki Neo-Klasik iktisatçılar tarafından hararetle savunulmuştur. Görünmeyen El Mekanizması sayesinde, ekonomide oluşan arz veya talep fazlalığı erir ve piyasa tekrar denge noktasına geri döner. Görünmeyen ... Devamı »»»

Karma Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

Karma ekonomi, iki evrensel ekonomik sistem olan "kapitalizm" ve "sosyalizm" arasında yer alan, fakat özü itibariyle kapitalist sistemin özelliklerini taşıyan bir ekonomik düzendir. Karma ekonomi düzeninin çağdaş kapitalizmin uygulamada vardığı yeni bir aşama değil, tamamen bağımsız üçüncü bir sistem olduğunu savunan görüşler de vardır. Karma ekonomi düzenini benimseyenlere göre kapitalist düzen liberalizme dayanmaktadır. Bu toplumsal görüşte kişinin hakları ve çıkarları her şeyin üstünde tutulduğundan toplumun çıkarları ihmal edilmektedir. Kapitalizmin karşısında yer alan "sosyalizm"de ise, ... Devamı »»»

Keynes'çi Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

Keynes’çi ekonomi, İngiliz ekonomisti John Maynard Keynes’in yapıtları çerçevesinde oluşan ekonomi teorisi ve ekonomi politikasıdır. Keynes’in çok sayıda kitabı bulunmakla birlikte, Keynes’çi ekonomi denildiği zaman onun "The General Theory of Employment, Interest and Money" (1936) adlı kitabı temel alınmaktadır. Buradaki fikirler ve analitik teknikler, yeni ekonominin veya “Keynes’çi Devrim”in oluşmasını sağlamıştır. Keynes, Adam Smith, David Ricardo, John Stuart Mill, Alfred Marshall ve A.C. Pigou’dan kaynaklanan klasik ve neoklasik görüşlere karşı çıkmıştır. Klasik ve neoklasik ekonomistle... Devamı »»»

Liberalizm « Akımlar ve Teoriler

Liberalizm, dini inançların söz konusu olduğu hallerde, politik faaliyette ve ekonomik yaşamda endividualizmi, özgürlüğü ve toleransı benimsemiş akımları belirten genel terimdir. Dini sorunlarda, liberalizm vicdan özgürlüğünü savunmuş, bağnazlığa karşı çıkmış, mezhep ayrılıklarının alevlendirdiği sosyal gerginlikleri onaylamamış ve kişisel inançlara saygı gösterilmesini istemiştir. Liberalizm, politikada demokrasi ilkelerini desteklemiştir. İnsan haklarının savunuculuğunu yapmıştır. Liberaller, köleliğin kaldırılmasını, bireylerin baskı altında yaşamaktan kurtarılmasını, vatandaşların kanun ö... Devamı »»»

Manchester Okulu « Akımlar ve Teoriler

1838 yılında Manchesterlı iki işadamının Hububat Kanunu'na (Corn Law) karşı kurmuş oldukları derneğin üyelerine verilen addır. Klasik İngiliz ekonomistleri serbest ticaret taraftarı idiler; İngiltere'de tarımın hububat kanunlarıyla himaye edilmesine karşı çıkıyorlardı. Sanayi Devrimi sırasında her yıl parlamentoya serbest ticaret lehinde kanun teklifleri yapılmaktaydı. Bu hareket, 1838 yılında Hububat Kanunu'na karşı kurulmuş olan dernekle kuvvet kazanmıştır. Dernek, Richard Cobden ve John Bright adlarında kendi kendilerini yetiştirmiş iki Manchesterlı işadamı tarafından, toplu hareketi siya... Devamı »»»

Komünist Manifesto « Akımlar ve Teoriler

Komünist manifesto, Karl Marx ve Friedrich Engels'in birlikte yazdıkları ve bilimsel sosyalizmin temel ilkelerini sistemli olarak ortaya koydukları broşüre denir. Uluslar arası Emekçiler Birliği'nin ve daha sonraki sosyalist ve komünist partilerin programlarının temelini oluşturmuştur. Marx ile Engels'in materyalist tarih anlayışını dile getiren Komünist Manifesto'da bütün sınıflı toplumların tarihinin sınıf mücadeleleri, tarihi olduğu anlatılmak istenir. Burjuvalar ve Proleterler başlıklı I. bölümde toplumsal gelişme yasaları ele alınarak, kapitalist düzenin yerini sosyalist topluma bırakaca... Devamı »»»

Marjinalizm « Akımlar ve Teoriler

Değerin emekle değil, marjinal fayda ile açıklanmasını öngören yazarların oluşturduğu düşünce eğilimine verilen addır. "Marjinalist devrim" olarak da adlandırılan bu oluşum, Menger'in Grudstze (1871), Jevons'un Theory (1871) ve üç yıl sonra Walras'ın Elçments adlı kitaplarıyla gerçekleşmiştir. Bu üç ekonomist, birbirlerinden habersiz olarak yazdıkları kitaplarda, sübjektif zevki, nispi fiyatların açıklanmasında temel nokta olarak kabul etmişler ve emekdeğer teorisinin yerine marjinal fayda değer teorisini benimsemişlerdir. Aslında "marjinal fayda" kavramı çok daha eskilere gitmektedir. 1830'... Devamı »»»

Marxist Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

Karl Marx’ın kapitalist ekonomilerdeki süreçleri inceleyen ve eleştiren “ekonomist” yanıdır. Marx özellikle, değer fiyat ve kâr gibi ekonomik olaylar üzerinde durmuştur. Marx’ın ekonomik olayları ele alıp incelemesindeki amacı, modern herhangi bir ekonomistin amacından farklı değildir: Belirli bir tarih dönemindeki ekonomik olayları ele alarak bu olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini tarafsız ve tutarlı bir şekilde ortaya çıkarmak, tıpkı modern iktisatçıların değer, ücret ve kâr kuramlarında ortaya koyduğu tümdengelimci mantık düzeni ve bazı dağınık tümevarımlı verileri ile Marx, hiç değ... Devamı »»»

Merkantilizm « Akımlar ve Teoriler

Merkantilizm, 16. ve 17. yüzyıllarla 18. yüzyılın başında ticaret yapan ulusların büyük bir kısmında uygulanan bir iktisat politikasıdır. Bu politikanın ana amacı, ihracatı teşvik yoluyla altın birikimini sağlamak ve ulusun servetini ve gücünü artırmaktı. Merkantilistler, ticareti ve sanayileşmeyi ana amaç edinmişlerdir. Ödemeler bilançosu fikrini geliştirerek ihracatın ithalatı karşıladıktan sonra bir fazlalık vermesini ve ülkeye değerli maden sağlanmasını amaçlamışlardır. Bunun için, merkantilist programın bir parçası olarak hükümetler, ihraç endüstrilerinde büyük yatırımların yapılmasını t... Devamı »»»

Monetaristler « Akımlar ve Teoriler

1950’lerde başlayan ve 1960’lı yıllarda Milton Friedman’ın öncülüğündeki Chicago Okulu tarafından geliştirilen akım, kaynağını Klasik Miktar Kuramı'ndan alan anti-Keynes’çi bir tepkidir. Klasik görüşün yeni bir ifadesini oluşturur ve paraya, kişilerin mal varlıkları içinde diğer varlıklar gibi yer verir. Parasal varlıklar ile diğer menkul ve gayrimenkul varlıklar arasında kurulmuş olan dengenin sürdürülmesi için çaba harcandığını varsayan Monetaristlere göre, eğer bu denge bozulursa, yani ekonomik birimlerin portföyleri içinde yer alan para miktarı, arzulanan para miktarından farklı olursa, e... Devamı »»»

Müdahaleci Kapitalizm « Akımlar ve Teoriler

Liberal kapitalizmin rekabetçi yapıyı sürdürememesi, serbest ticaret ilkesinin aksamasına yol açtı. Diğer yandan emperyalizm kaçınılmaz olarak dünyayı bir savaşa sürüklemişti. Nihayetinde kapitalist sistemin liberalizm ilkelerinden kopuşu 1.Dünya Savaşı ile başlamış ve daha sonra çıkan bir dizi gelişmenin etkisiyle kapitalizm müdahaleci aşamaya geçmiştir. 1.Dünya Savaşı, kapitalizmin liberal döneminin sonu oldu. Bu büyük savaşın ekonomik sonuçları da çok ağır olmuştu. 1919 yılında savaşa katılmış olan ülkelerin hepsinde üretim üçte bir oranında düşmüştü. Diğer yandan 24 ekim 1929'da bir bors... Devamı »»»

Nasyonel Sosyalizm « Akımlar ve Teoriler

1933-1945 arasındaki dönemde Almanya’da uygulanan bir tür sağ totaliter rejime ya da o dönem için Almanya özelindeki faşizme verilen isimdir. Nasyonal sosyalizmin tarihi bir kuramı yoktur. Adolf Hitler’in yazdığı "Kavgam" (Mein Kampf) kitabında daha sonra nasyonal sosyalizmin uygulaması olarak görülen pek çok hususa değinilmekteyse de, bu kitabın nasyonal sosyalizmin kuramını ortaya koyduğunu ileri sürmek de mümkün değildir. Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’nin (NAZİ Partisi) 24 Şubat 1920 tarihli 25 maddelik programı da, kimi ayrıntılara girmesine karşın, nasyonal sosyalizmin kuramı olar... Devamı »»»

Neo-Enstitüsyonalizm « Akımlar ve Teoriler

Amerikan ekonomik düşünce tarihinde, Thorstein Veblen, John Commons ve Wesley Clair Mitchell’in kurmuş oldukları kurumcu (enstitüsyonalist) ekonomi okulunda, kurucuları izleyen ekonomistlerin oluşturdukları kuşaklardır. En tanınmış neo-kurumcular (neo-enstitüsyonalistler) Richard Ely, J.M. Clark, Rexford Guy Tugwell ve Gardiner Means’tir. Walton Hamilton, Robert Hoxie, Selig Perlman, A.B. Wolfe, Morris Copeland ve Edwin Witte gibi diğer bazı ekonomistler de bu akıma dahildir. 1972 yılında Allan Gruchy, neo-kurumcular kelimesini ikinci kuşak kurumcular olan John Kenneth Galbraith, Clarence Ay... Devamı »»»

Neo-Hegelcilik « Akımlar ve Teoriler

Alman düşünürü Hegel’in düşüncelerini 20. yüzyılın başlarında yeniden yorumlayarak çözümlemelere ulaşmak isteyen düşünce akımı. 1920’li ve 30’lu yıllarda aydın çevrelerde oldukça tartışılan bu görüşün önemli dü-şünürleri arasında Glockner ve Lason sayılabilir. Neo-Hegelcilik bir anlamda Marksizm-Leninizm’e felsefe alanında karşı çıkmak isteyen çabaların bir ürünü ve belki de odağı olmuştur. Hegel idealizmini yeniden gözden geçirme yoluyla, tarihsel materyalizmi ve Marksist diyalektiği çürütme ve reddetme çabasına girilmiştir.... Devamı »»»

Neo-Keynes'çi Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

İngiltere'nin Cambridge Üniversitesi'nde merkez kurmuş ve dünyanın çeşitli yerlerinde taraftarları olan küçük, fakat etkili bir Keynes sonrası grubun doktrinlerine denir. Neo-Keynes'çiler John Maynard Keynes'in temel fikirlerini, özellikle 1936 yılında yayınlamış olduğu General Theory of Employment, Interest and Money eserindekileri kabul etmektedirler. Neo-Keynes'çi ekonomiye katkıda bulunanlar Joan Robinson, Nicholas Kaldor, Luigi Pasinetti ve Piero Sraffa gibi Cambridge Üniversitesi'yle ilgili olan kimselerdir. Neo-Keynes'çi ekonomiye önemli katkıda bulunmuş diğer bir ekonomist Polonyalı M... Devamı »»»

Neo-Klasik Ekonomi « Akımlar ve Teoriler

İngiltere'de Alfred Marshall, Fransa'da Léon Walras ve Avusturya'da Carl Menger etrafında oluşan okulları içine alan bir genel düşünce çerçevesidir. Neo-klasik ekonominin en önemli özelliği piyasa olaylarıyla ilgili geniş kategorileri kişisel düşüncelere indirgemesi, ekonomi biliminin alternatifler arasında sübjektif seçim yapmanın, kişinin temel aksiyonuna bağlı bulunduğunu iddia etmesidir. Neo-klasik ekonomi, değer teorisi konusunda 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan marjinal devrim ile başlamıştır. Neo-klasik ekonomi tek bir düşünce okulu değildir, yukarıda adı geçen üç tanınmış eko... Devamı »»»

Neo-Liberalizm « Akımlar ve Teoriler

Klasik liberalizme reform getiren ve devletin daha aktif bir müdahalesini savunan ekonomist ve filozofların temsil ettiği düşünce akımıdır. Klasik liberalizm açık piyasaların gereğini ve üretim araçları-nın desantralize kontrolünü kişi hürriyetleri bakımından savunan toplumsal bir felsefedir. Klasik liberalizmin babası John Locke’dur. Ancak öğretisinin bazı unsurlarını İ.Ö. 4. yüzyılda Romalı Stoacıların düşüncelerinde bulmak mümkündür. 1690 yılında yayınlamış olduğu "Second Treatise on Government" adlı kitabında Locke, kişi ile devlet arasındaki ilişkiler hakkında üç önemli kavram geliştirmi... Devamı »»»

Neo-Merkantilizm « Akımlar ve Teoriler

İki savaş arasındaki dönemde dış ekonomik ilişkilerde uygulanan sınırlayıcı rejimler, merkantilist sistemin tekrar canlanmasına yol açtı. Özellikle Büyük Bunalım’dan sonraki dönemde, dış ticaret ilişkilerini ve bunlardan kaynaklanan ödeme yükümlülüklerini serbest bir dış ticaret anlayışı içinde değil, takas ve kliring sistemleriyle karşılama yoluna gidildi. Devlet, altın veya döviz ödemeden malın mal ile ödenmesi şeklindeki bu sistemler sayesinde dış ticaret ilişkilerini geliştirmeyi ve üretimi artırmayı amaçlamaktaydı. Milliyetçi akımların ve kendi kendine yeterlilik zihniyetinin gelişmesi n... Devamı »»»

Sosyalizm « Akımlar ve Teoriler

Sosyalizm, gerek ekonomik bir doktrin olarak, gerek siyasal bir doktrin olarak, gerek bir ideoloji olarak tanımlanması son derece güç bir kavramdır. Zira, çağlar boyunca çok farklı kural ve uygulamalar sosyalizm olarak adlandırıldığı gibi; günümüzdeki birbirinden çok farklı uygulamalar da aynı biçimde adlandırılmakta ya da en azından sosyalizm oldukları iddiasını taşımaktadır. Toplumculuk, sosyal-demokratlık, demokratik solculuk, komünistlik, sosyalistlik gibi bir dizi kavramın ifade etmek istedikleri şeyin ne olduğu ancak uygulamanın gözlenmesiyle anlaşılabilmektedir. Tüm bu tartışmaların d... Devamı »»»

Teknokrasi « Akımlar ve Teoriler

Teknokrasi, bir sosyal ve ekonomik programın uygulanmasında mühendis ve teknisyenlere ekonomik hayatın denetimini bırakmayı öngören anlayışa verilen addır. Bu görüşü savunanların hareket noktası, kompleks ekonomik hayatta siyasilerin bu ekonomik yapıyı denetleyemez hale geldiği görüşüdür. Terim, ilk kez 1919 yılında William Smith adındaki bir Amerikalı tarafından Sosyal Organizasyon Teorisi ve Ulusal Endüstri Management Sistemi adı altında tarif edilmiş ve geliştirilmiştir. Daha çok Büyük Bunalım’ın egemen olduğu 1929 sonrasında zemin bulmuştur; günümüzde ise sadece ansiklopedik yaklaşımlarda... Devamı »»»

Ticari Kapitalizm « Akımlar ve Teoriler

Kapitalizmin erken veya ilk aşamasıyla ilgilidir. Yeniçağ'ın başlangıcında, büyük coğrafi keşifleri izleyen yıllarda Atlantik Kıyılarında gelişmiştir. Sermaye, ticaret ve para muamelelerine yöneldiği için kapitalizmin bu aşamasına ticari kapitalizm adı verilmiştir. Avrupa’nın Uzak Doğu ile ticaretinin 16. yüzyıldan itibaren Akdeniz’den Atlantik Kıyılarına kayması, ticari kapitalizmin İngiltere, İspanya ve Portekiz Kıyılarında yoğunlaşmasına yol açmıştır. Büyük imparatorlukların denizaşırı sömürgeler kurmaları, deniz ticaret filolarını geliştirmeleri, anavatana hammadde ve maden taşımaları, ka... Devamı »»»

Viyana Okulu « Akımlar ve Teoriler

Viyana Okulu veya Avusturya Okulu bir akademik müessesenin ötesinde bir muhakeme yolu, bir analiz tekniği, bir araştırma programı ve diğer ekonomi düşünce okullarından farklı bir teorik sistemdir. Viyana Okulu birçok önemli yönüyle klasik ekonomiden, tarihçi okuldan ve Marksist, kurumsal ve matematiksel ekonomiden ayrılmaktadır. Diğer taraftan Viyana Okulu'nun birçok ilkesi neoklasik ve modern ekonomiye girmiş bulunmaktadır. Viyana Okulu'nun kurucusu 1871'de Principles of Economics ve 1883'de Problems of Economics and Sociology kitaplarını yayınlayan Carl Menger'dir. Viyana ekonomisi, grubun... Devamı »»»

Aciyo Faiz Teorisi « Akımlar ve Teoriler

Aciyo, İtalyanca’dan gelme bir sözcüktür. Aslı aggio’dur. Bankaların yaptıkları operasyonlar dolayısıyla müşterilerinden aldıkları ücreti ifade eder. Banka hizmetleri, zaman ve “mekan” boyutlarında olabilir. “Mekan” boyutunda hizmete bir örnek transfer işlemleridir. Böhm - Bawerk’in Aciyo Faiz Teorisi’nde, aciyo terimi zaman boyutu açısından kullanılmıştır. Aciyo Faiz Teorisi “zaman tercihi” kavramına dayanmaktadır. Bu teoriye göre, zaman sorunu faizin ağırlık merkezidir. İnsanlar, genellikle güncel gereksinmelerini ön planda tutarlar ve geleceği aynı ölçüde önemsemezler. Güncel gereksinmeler... Devamı »»»